GABRIEL FERRATER - MUNDUKO POESIA KAIERAK
GABRIEL FERRATER
Gabriel Ferraterren ibilbide poetikoa bere bizitzaren iruditzat har liteke: biak izan ziren nahiko laburrak, biak amaitu ziren Ferraterren borondate irmoaren kariaz. Ezaguna da gertaera: sarritan aipatu zuen lagunartean berrogeita hamar urtetatik aurrera bizitzen jarraitzea ez zuela merezi, eta, unea ailegaturik, bere buruaz beste egin zuen haren adiskide behiala sinesgogorren harridura eta oinazerako. 1972ko apirilaren 27a zen, hogeita hiru egun falta zitzaizkion berrogeita hamargarren urtemugarako.
Tartean, bizi hitza merezi izan zuen bizialdi bat eduki zuen, intentsua gorabeheratsua bezain. 1922an jaio zen Reus-en, eta gazterik, Bordelera joan zen familia, gerratik ihesi. Han hartu zuen estreinakoz esku artean Charles Baudelaireren Les Fleurs du Mal (Gaizkiaren loreak), eta hark eragin zion liluraren berri eman zuen bere poema ezagunenetako batean, In memoriam-en. 1936ko Gerraren piztean kokatuta, garaiko gazte baten hezibide sentimentala marrazten digu nolabait ale luze horrek.
Izan ere, Ferraterren poesiaren oinarrian begirada moral eta psikologikoa dago, baina hari buruz abstraktuki jardun beharrean, egoera edo irudi konkretuak lagun ekartzen du orri artera. Idazteko modu horren sakonean T.S. Eliot-en korrelatu objektiboa kontzeptua suma dezakegu, zeinaren arabera, poetak, bere sentipenak, kanpoko objektu zehatzen bidez ematen dituen. Egiazki, lirika anglosaxoiaren eragina aski agerikoa izan zen Ferraterren obran. Elioten The Love Song of J. Alfred Prufrock poemaren, modernismoaren mugarri denaren, zantzuak topa litezke In memoriamen eta Igandean adibidez. Eliotekiko miresmen bera zuen halaber Ferraterren bizitzan eta obran arrasto nabaria utzi zuen beste poeta batek, Jaime Gil de Biedmak. Parrandakide eta adiskide min, Espainiako literaturako 50eko Hamarkadako belaunaldiko poeten artean kokatu ohi dira. Egia esatera, nekez sartzen da hor Ferrater, besteek ez bezala katalanez idazten zuelako, baina laguntasun handia partekatu zuen horietako ugarirekin (Gil de Biedmaz gain, Juan Marse, Carlos Barral, Esther Tusquets, Jaime Salinas), eta baita poetika moduko bat ere neurri batean. Ferraterren Aurpegia poema hartu eta Gil de Biedmaren Contra Jaime Gil de Biedma erkatzea besterik ez dugu bi espiritu estetikoren arteko hurbiltasunaz ohartzeko: umore beltzekoa maiz, kasik nihilista ere bai, eta gordina ia beti min egin arte.
Ferraterren poemetako askok istoriotxoak kontatzen dizkigute, narrazioak bailiran ia, beren leku, denbora eta pertsonaia ongi definituekin. Horrek ez du esan nahi, ordea, errazki eta arazki irakurtzekoak direnik. Izan ere, poetaren ohitura errepikatua zen poemetan berak edo lagunarteak soilik ulertzen ahal zituzten erreferentziak sartzea, eta halakoetan zaila egiten zaio irakurleari testua benetan zeri buruz ari den usaintzea. Hainbeste lerratzen da konkretura mikroistorio horien bidez, ezen irakurleari arrotzak ere suerte dakizkiokeen han topatutakoak. Hautsezko zoldaz eta bizikletez josiriko mundu hori irudikatzeko, bestetik, lengoaia poetiko katalan berri bat osatu behar izan zuen, ordura arte nagusi zena hanpatuegia suertatzen zitzaiolako.
Hiru poema liburu baino ez zituen argitara eman: Da nuces pueris (Eman intxaurrak haurrei), Menja't una cama (Jan ezazu hanka bat) eta Teoria dels cossos (Gorputzen teoria). Hirurak bildu zituen liburuki bakarrean 1968an Les dones i els dies (Emakumeak eta egunak) izenburuarekin.
Itzulia izan zenez gero poeta estimatua dugu mundu zabalean. Seamus Heaney poeta irlandar eta Nobel sariak aski goratzen zuen esate batera: Ferraterren poesiak ez digu soilik gure buruen kontziente egiten, baizik eta poeta original guztien gisara, horrek zer esan nahi duen hausnarrarazten digu.
Beñat Sarasola
