NIJOLE MILIAUSKAITE ANTOLOGIA
MILIAUSKAITE, NIJOLE
Askori, ziur aski, ez zaizkie ezagunak egingo Nijole Miliauskaiteren izen-abizenak. Lituaniarra eta emakume izateak izango du horretan, segurki, zerikusirik. Izan ere, eskas dugu inguruan poesia lituaniar itzulirik, eta Europa Ekialdea, munduko beste hainbat zoko bezalaxe, gure irakurgaietatik aparteegi uzten dugu maiz. Gainera, Vytautas Bloze poeta laudatuarekin ezkonduta egoteak ez zion sobera lagundu bere lana hedatzen.
Nolanahi den, Lituaniako kritikak zein poesian adituek estimu handitan duten poeta dugu Miliauskaite. Horren erakusle dira 1996an jasotako Idazlearen Elkartearen saria eta 2000ko Lituaniako Sari Nazionala. Keturvalakiain jaio zen 1950ean eta Lituaniako Literaturan lizentziatu ondoren, Bloze ezagutu zuen, bizitza markatuko zion harremana, hala senarra KGB-k pertsekutatu zuelako, nola harekin izandako maitasun harreman gatazkatsuagatik. Tartean pertsekuzio politiko hori kausa, nahiko lan eta neke izan zuen bizia aurrera ateratzen; panpina eta arropak josten zituen, eta sendabelarrak poteratzen turistei merkatuetan saltzeko.
Hain justu landare-belarren joritasuna da Miliauskaiteren poesian ageri den ezaugarri agerietako bat, adjektiboen erabilera apartekoarekin ontzen duena. Naturaren deskribapen zehatzetan oinarritzen baita zentzumenen mundu zabala (koloreak, soinuak, argia, mugimendua) poesiaren neurrira gehienetan laburra ekartzeko. Haren idazkera minimalistatzat jotzen da, lerro zoli gutxi batzuen bidez gehienetan izenburu gabeak unibertso oso bat osatzeko gai delako. Soberakinik gabeko poesia da Miliauskaiterena, hitzen ekonomia bilatzen duena soseguz, eta hain justu horrelaxe lortzen duena gizakiaren izatearen sakonera iristea. Besteak beste horregatik, Wislawa Szymborskaren lanarekin erkatu izan da berea.
Lehen lana 1984an eman zuen argitara, Ursula S.-ren potreta izenarekin, eta haren poesiagintzan errepikariak izango ziren hainbat elementu topatzen ahal dira jada. Horien artean dago pertsonaien emakumezkoak maizenik erretratu poetikoak, zeinak pertsona gramatikalak konbinatzen ehundu ohi dituen. Horrekin batera, etxearen eta bizitokiaren inguruko hausnarketa oso bat ere ageri zaigu, etxegabe edo zurtz izatearena. Egiazki, Lituaniako poesiaren gai nagusienetakoa dugu hori, urte luzetako egoera nazional mendekoari erantzuten diona, baina Miliauskaiteren kasuan oso dimentsio pertsonalean zehazten da; haren poesian ez baitago ez izen larriz idatziriko naziorik ez epikarik. Etxearen ildo horrek, bada, Arestiren zenbait lerro ekartzen ahal dizkigu gogora jakina, baina baita, nazio dimentsio nazionaletik harago, Virginia Woolfen leku propio baten premia, areago jakinik Blozeren alboan ez zuela ugari izan espaziorik berarenik. Mundu androzentriko batean emakume izatearen aje eta mendekotasunei ere leku egin baitzien: ez dizute pauso bakar bat ere bakarrik ematen utziko.
Istanten deskripzio soilak dira haren aleetarik ugari, istorio laburtxoak kasik (neskato hitz-motela naiz berriz) zenbaitek Txinako poesia klasikoarekin erkatu duten ezaugarria eta irudi soil batera mugatzen direnak sarri (gaueko tximeleta bat). Errealitatearen epifaniak bilatuko balitu bezala idazten zuen, arruntak izanagatik, ustez ikusgarriak ez izan arren, Miliauskaitek berezi eta poetiko jotzen (edo bihurtzen) zituen momentuak. Horrek ez du esan nahi, baina, haren poemetan ageri dena beti denik eroso eta samurra. Gizakiaren eta munduaren krudelkeria ere suma baitezakegu; eta bakardadea, bakardade latz eta gordinena: ametsak ditut bakarrik / eta neure izatea.
